با عنایت به روند روز افزون توسعه کشت های گلخانه ای، لزوم بهره برداری بهینه از منابع آب، خاک، سرمایه و نیروی انسانی، بیش از پیش حائز اهمیت است. یکی از راهکارهای اجرایی به منظور تحقق این امر، اجرای پروژه های گلخانه ای و قارچ خوراکی به روش قرارداد EPC و EPCS است. EPC مخفف کلمه Engineering Procurement Construction می باشد که کار طراحی، تامین تجهیزات و اجرای پروژه را به شرکت دارای گواهی صلاحیت سپرده و کل مسئولیت های مدیریت اجرا و کنترل کیفی پروژه را به همان شرکت واگذار می‌کند. EPCS نیز مخفف کلمه Supplementary Engineering Procurement Construction می باشد که علاوه بر طراحی، تامین تجهیزات و اجرای پروژه، مسئولیت حداقل یک دوره کشت و ایجاد بستر فروش محصول تولیدی را نیز بر شامل می‌شود.
– از جمله عواملی که لزوم اجرای پروژه ها به روش EPC را اثبات می‌نمایند، عبارتند از:
- تغییرات اقلیمی و افزایش بروز مخاطرات طبیعی نظیر سیل، تگرگ، برف و سرمازدگی، زلزله و نظایر آن
- لزوم تامین نهاده های تولید و بازاریابی محصولات گلخانه ای
- توجه ویژه به طراحی، ساخت و نظارت بر ساخت واحدهای گلخانه ای و قارچ خوراکی منطبق بر استانداردها و ضوابط فنی مربوطه
- پیش بینی تمهیدات لازم برای تامین نهاده و بازار محصولات گلخانه ای
در ایران در قانون چهارم و پنجم برنامه توسعه نیز به اجرای پروژه ها براساس EPC اشاره شده است. عمده ترین مزایای روش EPC صرفه جویی در هزینه و زمان، داشتن قیمت اولیه قطعی، هزینه انجام پروژه و جدول زمان بندی اولیه، اطمینان کارفرما از مبلغ نهایی، زمان قطعی پایان کار و بهبود مدیریت ریسک برای کارفرما می باشد.
هدف تنظیم قرارداد‌ها به روش EPC
کاهش هزینه، کاهش زمان فرآیند و تکریم متقاضیان احداث واحدهای گلخانه ای و قارچ خوراکی ازطریق:
- طراحی، ساخت و نظارت بر ساخت واحدهای گلخانه ای و قارچ خوراکی منطبق بر استانداردها و ضوابط فنی مربوطه
- بهره برداری بهینه از منابع آب، خاک، سرمایه و نیروی انسانی در توسعه واحدهای گلخانه ای و قارچ خوراکی در کشور
- تسهیل در تامین نهاده های تولید و بازاریابی محصولات گلخانه ای
ویژگی‌های قرارداد EPC
امروزه پروژه‌های EPC در داخل کشور رشد فزاینده‌ای داشته و به‌علت مزایایی که دارد با استقبال بیشتری مواجه می‌گردد. از جمله ویژگی‌های قرارداد پیمانکاری EPC عبارتند از:
- سرعت در این پروژه‌ها بیشتر بوده و با انجام سریع کار، پرداخت‌های مورد انتظار نیز به موقع می‌بایست انجام گردد.
- کارفرما و مشاورین باید به مهارت و تجارب پیمانکار اعتماد داشته باشند و در نتیجه به غیر از مواردی که پیمانکار از وظایف خود به صورت اساسی و کلی عدول می‌کند، لازم نیست در کار پیمانکار دخالتی نمایند.
- فعالیت کارفرما و مشاورین وی بیشتر در فرآیند مناقصه و نظارت عالیه در طول طرح خواهد بود. بعنوان یک قانون کلی هر عیب و نقصی که در محدوده تعریف شده کار حادث شود، مسئولیت پیمانکار خواهد بود و ریسک و مسئولیت اجرایی از کارفرما به پیمانکار منتقل می‌شود.
- یکپارچگی در خرید تجهیزات و کالاها خصوصا خریدهای خارجی، مدیریت را بسیار آسان‌تر و به صرفه‌تر کرده است.
- پیمانکار EPC شرکتی است که در عین برخورداری از توان مالی مناسب در سه زمینه متفاوت مهندسی، تدارکات و اجراء، دارای تجربه و توانمندی کافی باشد.
مزایا و معایب استفاده از قرارداد EPC
– عمده‌ترین مزایای قرارداد EPC که کارفرمایان و پیمانکاران را به این دسته از قراردادهای پیمانکاری جذب کرده است، عبارتند از:
- اجرا و ساخت واحد گلخانه ای و قارچ خوراکی منطبق با طرح مشاور
- انجام مراحل نظارت بر ساخت واحدهای گلخانه ای و قارچ خوراکی توسط شرکت EPCS/EPC
- مدیریت تولید، بازاریابی و بازاررسانی تولیدات گلخانه ای و قارچ خوراکی توسط شرکت EPCS/EPC (تامین مسئول فنی، نظارت بر تولید)
- معمولاً سریع‌ترین روش اجرای پروژه می‌باشد.
- صرفه جویی در هزینه و زمان
- داشتن قیمت اولیه قطعی، هزینه انجام پروژه و جدول زمان بندی اولیه
- اطمینان کارفرما از مبلغ نهایی و زمان قطعی پایان کار
- یک مجموعه مسئول طراحی و ساخت است و کارفرما تنها با یک واحد مسئول(پیمانکار) سرو کار دارد.
- بهبود مدیریت ریسک برای کارفرما
- ارتقای قابلیت ساخت داخل کشور و نوآوری
- استفاده از تأمین مالی به صورت فاینانس در این روش با سهولت بیشتری صورت می‌گیرد.
- پیمانکار دارای آزادی عمل بیشتری در زمینه انتخاب تجهیزات و تکنیک های اجرایی بوده و همچنین وابستگی خاصی به فعالیت های دیگران و پیروی از برنامه زمانبندی آنها ندارد.
- مالک در مقابل تغییر قیمت مواد و مصالح، نیروی انسانی و امثال آن محافظت می شود.
- درگیر‌شدن پیمانکار در امر طراحی
– معایب قرارداد EPC
- اختیارات کارفرما در این سیستم بسیار محدود است.
- برای کاهش ریسک‌های پروژه در این سیستم به پیمانکار توانمند تری نیاز است.
- با توجه به هدف‌گذاری زمان کمتر در این ساختار، تامین مالی از اهمیت بالایی برخوردار است.
- پیمانکار تمایل به استفاده از تجهیزات، شیوه‌ها و نیروهایی با هزینه کمتر دارد که ممکن است باعث افت کیفی پروژه شود.
- تهیه نقشه‌های اجرایی زیر پوشش مجری و تحت تاثیر وی است.
فازهای یک پروژه با قرارداد EPC
- فاز مهندسی یا طراحی (Engineering): در این مرحله از پروژه مدارک، اسناد و نقشه‌های مورد نیاز جهت طراحی‌های آتی، خرید تجهیزات و مواد و نصب و اجرای مواد و تجهیزات انجام می‌گیرد. در این مرحله معمولا پیشرفت پروژه بر اساس مراحل طراحی و میزان نفر ساعت لازم جهت تکمیل طراحی برنامه ریزی و کنترل می‌شود.
- فاز خرید یا تدارکات (Procurement): در این مرحله اقلام، تجهیزات و مواد مورد نیاز جهت اجرای پروژه تهیه می‌گردد. معمولا پیشرفت پروژه بر اساس مراحل خرید و هزینه (در برخی موارد زمان یا ترکیبی از هزینه و زمان) لازم جهت تکمیل خرید برنامه ریزی و کنترل می‌شود.
- فاز نصب یا اجرا (Construction): در این مرحله تجهیزات و مواد پروژه نصب یا اجرا می‌گردند. معمولا پیشرفت پروژه بر اساس احجام و مقادیر کاری لازم جهت تکمیل خرید تجهیزات صورت می‌گیرد.
